در اصطلاحات ثبتی بهای ملکی است که مورد معامله ی با حق استرداد  واقع شده  باشد، یعنی آنچه از ارزش ملک مذکور که زاید بر مقدار طلب بستانکار مقدم  بوده باشد و چون معلوم نیست که ملک مورد وثیقه بستانکار اول بعد از مزایده  برای پرداخت طلب او مازادی داشته باشد ( یعنی در حین مزایده، ثمن آن بیشتری  از مقدار طلب بستانکار اول باشد ) . آن را مازاد احتمالی هم نامیده اند.

در لغت به معنی زیاده ی پیوسته است. در اصطلاحات فلسفی ( و به نظر برخی در  لغت ) به معنی چیزی است که وجود بالقوه ی اشیاء را تشکیل می دهد.

آنچه که مورد توافق طرفین عقد واقع شده است. مثلا مبیع و ثمن که هر یک متعلق عقد هستند. ( ماده ۶٨٣ قانون مدنی )

کسی که متصرف در مالی است، فرض قانون این است که تصرف او تصرف به عنوان  مالکیت است و خود او متصرف به عنوان مالکیت است. ( ماده ٧۴٧ دادرسی مدنی و  ماده ١١ قانون ثبت ) و چنین تصرفی را تصرف مالکانه نامند.

مبیع در بیع شرطی را گویند. چنان که بایع را در این بیع بایع شرطی و مشتری را مشتری شرطی می نامند.

عین موجود در خارج و یا عین کلی در ذمّه که به عنوان معوض و به انتظار  دریافت عوض معلوم به طرف تملیک می شود ( مواد ٣٣٨ ، ٣۵٠ و ٣۵١ قانون مدنی )  در اصطلاح دیگر آن را مثمن گویند.

به معنی بیع است. این کلمه کم استعمال می شود.

بر دو قسم است:

الف - اداره یا دایره ای که لوازم کار و اثاث مورد نیاز یک سازمان دولتی یا عمومی را تهیه کند. اسم دیگر آن کارپردازی و ملزومات است.

ب - انجام دادن شخصی یک عمل حقوقی بدون تعیین نایب و نماینده و وکیل.  چنان که گویند حاکم دادگاه خود مباشر امر رسیدگی شود و به عضو علی البدل  ارجاع کار نکند.

بر دو قسم است:

الف - کسی که از طرف مالک به طور مستمر ( بدون توقیف ) اداره ی اموال او را تصدی می کند ( ماده ٧۴۶ آئین دادرسی مدنی )

ب - به معنی ضابط است.

ماهیتی که از جمله پدیده های حقوقی است مانند بیع، رهن، دولت، ملت،  شهرداری و ... . در مقابل ماهیاتی غیر حقوقی مانند شجاعت، کذب، وجود اکسیژن  و ئیدروژن، تب و امثال آن ها استعمال می شود.

کسی است که دارای اختلال اعصاب دماغی بوده و نمی تواند در اجتماع وضعیت خود را حفظ و از حقوق خود دفاع کند.

کسی است که دارای اختلال اعصاب دماغی بوده و نمی تواند در اجتماع وضعیت خود را حفظ و از حقوق خود دفاع کند.

مکانی است که در آنجا عقد واقع شده و ترک آن موجب سقوط خیار مجلس می شود. ( خواه طرفین در یکجا باشند یا نه، مانند عقد غائبین )

پس از پر شدن ستون هایی که قید انتقالات در صفحات آخر اسناد مالکیت پیش  بینی شده به تقاضای مالک ملک و دستور رییس اداره مربوطه دفترچه ی متمم  اسناد مالکیت ظبق نمونه به سند مالکیت مربوطه ضمیمه و پس از پلمپ با اخذ  بهاء به متقاضی تسلیم می شود. ‌( بند ٣١٠ مجموعه بخشنامه های ثبتی تا مهر  ماه ١٣۶۵ )

یا مقبوله در علم درایه حدیثی را گویند که اغلب واجب العمل شناسند.

یعنی مال موضوع عقد غیر نافذ ( مانند بیع مکره ) که از دست مالک آن خارج  شده و به دست طرف عقد افتاده باشد. چون غیر نافذ بودن عقد مکره و اعتبار  قصد انشای طرفین فی الجمله مجوز تصرف طرف مکره ( به فتح راء ) در مال او  نیست. لذا به استناد ماده ٣٠٨ قانون مدنی قبض به عقد غیر نافذ هم موجب ضمان  است.

به معنی مفاصا است.

بر دو قسم است:

الف - سندی است که در تاریخ معین پس از رسیدگی حساب به عضوی که در آمد و هزینه ای بر عهده ی او بوده داده می شود.

ب - سند تصفیه حساب بدهی ( ماده ٢٣٩ قانون جزا )

عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین مالی می دهد به عوض مالی دیگر که از  طرف دیگر اخذ می کند بدون ملاحظه ی این که یکی از عوضین، مبیع و دیگری ثمن  باشد. ( ماده ۴۶۴ قانون مدنی )

این اصطلاح به صورت جمع به عقود معاوضی گفته می شود.

بر دو قسم است:

الف - عنوان هر یک از معاملات نوع معامله را تشکیل می دهد. مانند بیع و  رهن و اجاره و مضاربه که هر یک نوعی از معامله هستند. اگر یکی از این نوع  ها را به اقسامی تقسیم کنند هر یک از آن اقسام صنف آن نوع خواهد بود مانند  بیع سلم و بیع صرف و بیع شرط که اصناف نوع بیع هستند.

ب - به معنی اعم : نوع معامله شامل اصناف هم می شود مثلا بیع سلم یک نوع  معامله است و همین معنی در ماده ١٩۴ قانون مدنی مورد توجه مقنن است.

عوض و معوض را گویند

هدف نوعی در یک صنف از معاملات را گویند. مثلا علت در عقد بیع از طرف  بایع، وصول به ثمن و از طرف مشتری به مبیع است و علت در عقد هبه احسان واهب  به متّهب است.

هدفی که شخص به خاطر آن هدف خود را به نفع دیگری متعهد می سازد و یا بطور  کلی معامله ای می کند ( مواد ٢١٧ - ٢١٨ قانون مدنی ). جهت معاملاتی که در  یک صنف هستند به حسب اشخاص و اموال هر شخص فرق می کند. بر خلاف علّت معامله  که در تمام مصادیق یک صنف واحد است. جهت نامشروع موجب بطلان معامله است.

معامله به مال غیر بدون نمایندگی، خواه برای خود و خواه برای مالک. شرط  تحقیق معامله فضولی این نیست که معامله فضولی برای صاحب مال و بدون اذن او  باشد، بلکه ممکن است برای خود معامله کند مانند سارق که مال مسروق را برای  خود می فروشد و این نمونه شایع عقد فضولی است و همچنین است مال غصب که غاصب  برای خود معامله می کند.

عقد رهن را گویند. رهن اخص از معاملات وثیقه ای است، زیرا به موجب عقد رهن  مالی به وثیقه داده می شود، ولی عقود دیگری هم وجود دارند که به موجب آن  ها مالی به وثیقه داده می شود.

به معنی اعم عبارت است از هر عملی که محتاج به قصد قربت نباشد. بنابراین،  عقد صدقه، ( ماده ٨٠٧ قانون مدنی ) معامله نیست. ولی غصب و عمل موجب ضمانات  قهری و جرایم کبیره و صغیره، جزو معامله به معنی اعم می باشد. معامله به  این معنی در فقه بسیار نزدیک به اصطلاح معاملات مدنی در حقوق خارجی است.

یعنی کسی که عاقله ی کسی دیگر قرار داده شود.

 مترادف عاقد است. کسی که طرف عقد واقع می شود.

در سه قسم است:

الف - لفظی که دارای معنی کلی باشد مانند انسان و عقل.

ب - لفظی که دارای دو یا چند معنی باشد مانند ساز - باز - مهر.

در معنی اول مشترک را مشترک معنوی گویند و در معنی اخیر آن را مشترک لفظی نامند.

ج - مالی که به دو یا چند مالک تعلق داشته باشد.

 مشتری در بیع شرط را مشتری شرطی گویند و خریدار را خریدار شرطی می نامند.

یا خریدار. کسی که در عقد بیع قبول عقد می کند و عوض می دهد.

در لغت به معنای کسی که خودسرانه و مغرورانه حرکتی کند و اقدامی نماید.

بر دو قسم است:

الف - اموال غیر منقولی که مورد بهره برداری توسط مالک آن ها است.

ب - مالیاتی که در دوران اسلامی از دکّان، خانه، آسیای اشخاصی که در زمین های دولتی ساخته بودند و به اجاره می دادند گرفته می شد.

در اجاره خدمات به کارفرما گفته می شود.

کسی که مال غیر پیش او به صورت رهن است. مرتهن حق عینی بر مال مورد رهن  دارد، زیرا عین مال وثیقه ی دین او است. رهن و بیع شرط دو نوع از معاملات  وثیقه ای هستند. در مورد سکوت ماده ٣۴ قانون ثبت، رهن قانون مدنی اجرا می  شود ( مثل موردی که عین مرهونه بعد از عقد رهن دچار حریق شود و از بین برود  ). ولی آیا در مورد بیع شرط هم، اگر مبیع شرطی بعد از بیع تلف شود، مواد  قانون مدنی راجع به بیع شرط اعمال می شود؟

ظاهراً نه. زیرا بیع شرط در قوانین فعلی مملُک نیست و تلف شدن مبیع موجب نمی شود که مملک گردد.

تراضی و توافق متقابل دو نفر ( یا دو طرف ) به منظور ایجاد اثر حقوقی معین  که به صورت یکی از عقود معین نباشد ( ماده ۵٠١ قانون مدنی ) مراضات ممکن  است بصورت عقود لازم باشد و ممکن است به صورت عقود جائز بوده باشد ( و به  همین جهت فرق آن با صلح دشوار است ) و نیز ممکن است به صورت عقود معیّنه  باشد و یا بصورت عقود غیر معیّنه. انتقاد_چون فقها ( و قانون مدنی ) عقد  صلح را بطور کلی عقد لازم دانسته اند برای توافق هایی که جائز ( نه لازم )  هستند محتاج به استعمال کلیه مراضات شده اند و اگر ملیت لزوم عقد صلح محل  خدشه باشد دیگر با داشتن هنوان صلح، حاجت به استعمال مراضات مورد بحث دقیق و  قابل توجهی واقع نشده است.

کسی که اِدِعآی او حق است.

مالی که سابقه تملک دارد لیکن مالک آن در زمان معین شناخته نمی شود. یعنی هویت مالک برای ما مجهول است.

معوض را در عقد بیع مثمن گویند و عوض را ثمن نامند. ( ماده ١٩٧ قانون مدنی

نوعی از لزوم است که متعاقدین می توانند به توافق و برای مدتی محدود آن را  از بین ببرند. مثلا بیع عقد لازم است و این لزوم، لزوم حقّی است و  متبایعین می توانند از راه شرط خیار برای مدت محدودی آن لزوم را از بین  ببرند. ولی این کار برای مدت نامحدود مقدور نیست و حتی خیار مادام العمر در  عقد صلح ( که عقد لازم است ) مدت محدود منظبط است.

صفت  عقد یا ایقاعی است اقدام کننده ی به آن نتواند با قصد یک طرفی خود ان را  فسخ کند. عکس ان را جایز گویند. ( ماده ١٨۵ و ٢١٩ قانون مدنی )

تصدیق امضاء زیر اسناد عادی یکی از وظایف دفاتر اسناد رسمی است. البته  چنین اسنادی که توسط دفاتر تصدیق امضاء می شوند جنبه رسمیت پیدا نمی کنند،  مثل استشهادیه ( در صفحه ٢٣۵ جلد ٢ دانشنامه حقوقی اقای دکتر لنگرودی چنین  مرقوم شده). امضاء در لغت به معنای انفاذ است و ذاتا طریقت دارد نه  موضوعیت. نتیجه قهری گواهی امضاء این است که سند عادی را در نظر مراجع  اداری و قضایی، مسلم الصدور می کند که اثبات خلاف آن محتاج به دلیل است.

گردش ثبتی یک ملک عبارت از کلیه اقدامات انجام شده در ثبت از تشکیل پرونده  تا صدور سند مالکیت می باشد. در اعلام گردش ثبتی یک پلاک که به دفعات توسط  مالکان درخواست ثبت گردیده، جریان مقدار مورد درخواست هر یک باید به طور  جداگانه منظور شود.

بنای مرتفع و عالی و قصر.

عقدی است که به موجب آن احدی از طرفین در مقابل طرف دیگر احضار شخص ثالثی را تعهد می کند.

متعهد را کفیل، شخص ثالث را مکفول و طرف دیگر را مکفول له می گویند. ( ماده ٧٣۴ قانون مدنی ) در موارد زیر کفیل بری می باشد :

١- در صورت حاضر کردن مکفول به نحوی که متعهد شده است.

٢- در صورتی که مکفول در موقع مقرر شخصا حاضر شود.

٣- در صورتی که مکفول در موقع به نحوی از انحا از حقی که مکفول له بر او دارد بری شود.

۴- در صورتی که مکفول له کفیل را بری نماید.

۵- در صورتی که حق مکفول به نحوی از انحا به دیگری منتقل شود.

۶- در صورت فوت مکفول ( ماده ٧۴۶ قانون مدنی )

دلال، گماشته، کسی که عهده دار حمل و نقل مال التّجاره یا خرید و فروش آن برای دیگری باشد.

کم قیمت. کم ارزش.

کم قیمت. کم ارزش.

کم قیمت. کم ارزش.